Bəxtəvər falenopsis

Hazırda satışda hər kəsin zövqünə uyğun yetərincə falenopsis növü var. Hər yerdə gördüyümüz, çiçək diametri 10 və ya 15 sm olan növvdən başqa, falenopsisin “pelorik” adlanan üçbucaq çiçək kasası olan, “mini” və “midi” deyilən cırtdan və orta boylu növləri də var.

Ağaclarda, qayalarda, bataqlıqda, hətta yer altında bitən səhləblərin ən məşhuru şirniyyatda əvəzedilməz olan vanildir (Vanílla). Ölkəmizdə də bir çox səhləb növü bitir ki, bunların içində tanınmışı el arasında Xarıbülül adlanan Qafqaz qaş səhləbidir (Ophrys caucasica).

Əfsanəyə görə, sevgilisi ilə görüşdə Veneranın itirdiyi başmaq çiçəyə çevrilir və o vaxtdan bəri bütün səhləblər cadu gücünə sahib olur və seksuallıq simvoluna çevrilirlər.

Qədimdə bu əfsanəyə inanan insanlar səhləblərdən afrodiziak məqsədi ilə sevgi şərbəti hazırlayırdılar.

İlk dəfə avropaya 200 il öncə Çin və Taitidən gətirilib. Həmin dövrlərdə səhləb cins ata dəyişdirilirdi. Ömrü 100 il olan səhləblərin 70-ə qədər təbii növü, 35 mindən çox hibridi əldə edilib. Dünyanın ən bahalı çiçəyi sayılan “Kanibalu qızılı” səhləbinin kəsilmiş çiçək oxunun qiyməti 50 min dollardır.

Təbiətdə bir səhləb növü var ki, onun bəxti çox gətirib. O, minlərlə insanın diqqət mərkəzinə düşüb. Vaxtilə “Kattleya” dəbdə olduğu kimi, indi də gündəmdə olan bu səhləb - falenopsisdir. Onun adı yunancadan tərcümədə “pərvanəyə bənzər” deməkdir. 1825-ci ildə alman botaniki Karl Blüme Yavaətrafı adalarda topladığı bitki materialları əsasında yazdığı kitabda ilk dəfə olaraq Phalaenopsis amabilis – “göz oxşayan pərvanə” haqqında informasiya verib.

O vaxtdan bu günə kimi əvvəl dəbdəbəli kolleksiyalarda, sonra isə mənzillərdə sevimli bitkiyə çevrilən falenopsisin populyarlığı heç də onun adı, geniş rəng çalarına malik olması və ya uzun sürən çiçəkləmə dövrü ilə əlaqəli deyil. Bitkinin əsas üstünlüyü qulluğa tələbkar olmamasıdır.

Hindistandan Avstraliyaya kimi yayılan cəngəlliklərdə işıq uğrunda mübarizədə qalib gəlmək üçün, “pərvanələr” kökləri ilə ağac qabıqlarındakı çatlara sancılaraq, meşənin üst təbəqəsində məskunlaşır. Bu yolla işıq problemini həll edənfalenopsis torpaqla təması kəsib. Bəs, əsas su və enerji mənbəyi olan torpaq yoxdursa, falenopsislər nə ilə qidalanır?

Tropik meşələrdə ilboyu gündə 1-2 saat yağış yağır. Məhz bu şəraitdə havadan su toplayıb, ehtiyat kimi saxlamaq xüsusiyyəti falenopsislərə çətin şəraitə tez uyğunlaşmaq bacarığı verib. Ona görə də gözəl şərait səhləb üçün məhvə bərabərdir. Ancaq bu o demək deyil ki, səhləbi kaktus kimi bir qıraqda saxlayıb, ayda bir dəfə sulamalısınız.

Praktika göstərir ki, falenopsisi 1-2 sm ölçüdə doğranılmış şam qabıqlarına əkəndə daha yaxşı inkişaf edir. İri qabıqlar dibçəyin mərkəzində, daha xırdalar isə kənarda yerləşdirilir. Çox vaxt qabığa 10% həcmində ağac kömürü də əlavə olunur. Falenopsis epifit olduğundan bu işlər onun köklərinin bərkitmək məqsədi daşıyır.

Dibçək də düzgün seçilməlidir. Falenopsis üçün gözəl görkəmli saxsı və plastik qablar cansıxıcı olur. Falenopsisin köklərində fotosintez prosesi getdiyinə görə, şəffaf qablara əkilməlidir. Təbii şəraitdə köklərə daim meşə mehi dəydiyi üçün, dibçəklərdə həm altdan, həm də yanlardan 1-2 sm diametrdə dəliklər açılmalıdır. Saxsı qaba əksəniz bitkinin kökləri artıb, saxsıya bərkiyəcək və köçürülmə zamanı zədələnəcək.

Falenopsislər epifit olduğundan onları sulamaq da digər bitkilərdən fərqlidir. Bitki lazimi suyu hava və yağışdan, qidanı isə qazlar və çürümüş bitki qalıqlarından alır. Falenopsisin kökündə olan xüsusi velamen qatı yağış suyunu və rütubəti özünə çəkib rezervuar kimi saxlayır, lazım olanda suyu bitkiyə ötürür. Akvarium, yağış və qar suyu olmadıqda, adi suyu qaynadıb, bir sutka saxlamaq lazımdır. Xlor buxarlandıqdan, minerallar isə çökəndən sonra falenopsisi sulamaq olar.

Səhləblərin 3 cür sulamaq olar:

1. Ənənəvi, yuxarıdan sulama. Bu üsulla bitkini 2-3 gündənbir sulamaq lazımdır.

2. Xırda başlıqlı spreylə sulama. Su təzyiqi toz halında olmalıdır ki, yarpaq üzərində damcılar qalmasın. Çiçəklər su tozundan qorunmalıdır. Yarpaqları isə həm üstdən, həm də altdan sulayın.

3. Suda batırma sulama. Səhləblər üçün ən optimal üsul sayılır. Bitkini 15-20 dəqiqə ərzində aşağı yarpaqlarına kimi suya batırıb, saxlayın. Bu üsulla sulama 1-2 həftədənbir edilməlidir.

Hər üç üsulla ardıcıl sulama ən effektlisidir. Köklərdə uzunmüddətli su durğunluğu çürüməyə səbəb olur. Ona görə də torpaq sulama tam quruduqdan sonra təkrar edilə bilər. Ümumiyyətlə, sulama zamanı “çoxdansa – az” prinsipinə əməl olunmalıdır. Yəni, hər dəfə vaxtından 1-2 gün gec sulamaq lazımdır. Bitkinin suya tələbatını təyin etmək çox asandır. Köklər yaşıl rəngdədirsə, suya ehtiyac yoxdur. Boz rəngdədirsə, sulamaq vaxtıdır. Bitkinin suyunun çox olmasından ehtiyat edirsinizsə, substratın üzərinə 2-3 kömür tikəsi qoyun ki, artıq suyu özünə çəksin. Çiçək oxlarını kəsməyin. Bu oxda yeni çiçəklər əmələ gələcək. Yalnız saralmış yarpaqları və çiçək oxunun müəyyən hissələrini kəsə bilərsiniz. Xüsusi səhləb gübrələrindən istifadə edilməsi məsləhətdir. Əks-halda çiçəklənən bitkilər üçün gübrəni 4 dəfə az konsentrasiyada səhləbə vermək olar.

Bitkinin tropik meşə şəraitində yaşadığını nəzərə alıb, onu pəncərəaltında yox, pəncərədən bir qədər içəridə, intensiv gün işığı düşməyən yerdə saxlayın.

Butaların əmələ gəlməsi üçün 16-18°С, butalar əmələ gələndən sonra isə 18-25°С stabil temperatur olmalıdır. Bunun üçün gecələr nəfəsliyi açıq qoymaq olar. Bitki temperatur dəyişkənliyinə çiçək oxunun formalaşması ilə cavab verir. Bu zaman nəm substrat yelkeçərdə olsa, köklər soyuqdan funksiyasını itirəcək, bitki çürüməyə başlayacaq. Bitkini pəncərəaralarının hava keçən hissəsinə yaxın qoymaq olmaz. Nəfəslik açıqdırsa, mütləq qapı və ya pəncərələr bağlı olmalıdır.

Rütubətli şərait yaratmaq üçün falenopsis dibçəyini mamır, yarıya kimi su tökülmüş keramzit və ya vermikulit kimi nəm saxlayan materiallar düzülən məcməyinin içində saxlasanız, falenopsisin çox sevdiyi buxarlanma şəraiti yaradarsınız.

Sortları:

1. Elegant beauty (zərif gözəllik). 8 sm diametrli qırmızı-çəhrayı, çilli çiçəkləri olan bu sort son zamanlar çox dəbdədir. Çiçəkləri 10-12 həftə qalır, hündürlüyü 50-70 sm-ə çatır. Minimum 16C-də, 12 sm diametrli dibçəklərdə əkilməlidir.

2. Pelorik. Mutasiyaya uğramış növdür. Digər növlərdən 5 ləçəyinin 3-ü normal, 2-si isə mərkəzə doğru əyilərək üçbucaq forma aldığına görə fərqlənir. Petaliyalar yığılaraq, deffekt yaradır və pelorik əmələ gəlir.

3. Equestris (atlı falenopsis). Filippin və Tayvanda bitir. Hər çiçəkləmə dövründə 25 mm diametrli 10-15 çiçək açır. Bu növ hibridlərin əldə olunmasında əhəmiyyətli yer tutur. Rənglərinə görə alba, aurea, rosea, leucaspis sortları var.

4. Mini Mark. 10-15 sm uzunluğunda yarpaqları olan bu sortun 3-4 sm diametrli ağ, açıq-narıncı, sarı və ya çəhrayı çiçəkləri olur. İlboyu (noyabrın əvvəllərindən marta qədər olan dövr istisna olmaqla), hər çiçək 3 ay boyunca olmaqla çiçəkləyir. Açıq havada saxlanması məsləhət görülmür.